วัดพระธาตุดอยสะเก็ด พระอารามหลวง

ในสมัยพุทธกาล เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ธรรมอันวิเศษแล้ว ได้นำเอาธรรมะออกเผยแพร่ธรรมะแก่ชาวชนบทน้อยใหญ่ในชมพูทวีปจนได้มีผู้รู้แจ้งเห็นจริงในสัจธรรมเป็นจำนวนมาก

ในกาลนั้นพระพุทธองค์ได้แสดงปาฏิหาริย์มาปรากฏกายทิพย์ ณ บนดอยแห่งนี้แล้วทรงเปล่งพระฉัพพรรณรังสีสว่างเจิดจ้าไปทั่ว

ขณะนั้นได้มีพญานาคคู่หนึ่งอาศัยอยู่ในหนองบัว ซึ่งห่างจากวัดพระธาตุดอยสะเก็ด ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ประมาณ ๑ กิโลเมตรได้เห็นฉัพพรรณรังสี ก็เกิดความแปลกใจพากันเลื้อยขึ้นสู่บนดอย แล้วได้เห็นพระพุทธองค์ บังเกิดความเลื่อมใส

จึงแปลงกายเป็นชายหนุ่มหญิงสาวมาเข้าเฝ้าพร้อมกับได้นำดอกบัวมาถวาย พระพุทธองค์ทรงรับเอาดอกบัวนั้นไว้แล้วจึงแสดงธรรมโปรดและประทานเกศาธาตุแก่พญานาคแปลงคู่นั้น

พญานาคจึงได้อธิษฐานสร้างเจดีย์หิน แล้วนำเอาพระบรมเกศาธาตุบรรจุประดิษฐานไว้บนดอยแห่งนี้ต่อมาได้มีนายพรานที่หาของป่ามาพบเห็นเจดีย์มีลักษณะสวยงามจึงเกิดอัศจรรย์แล้วได้นำเอาก้อนหินมาก่อเป็นรูปเจดีย์ขึ้น

กลางคืนได้ฝันว่าเจดีย์ที่ตนพบนั้นเป็นที่บรรจุพระบรมเกศาธาตุของพระพุทธเจ้าจึงได้บอกกล่าวชักชวนประชาชนในแถบนั้นขึ้นไปสักการบูชา

และเรียกชื่อภูเขาแห่งนี้ว่า “ดอยเส้นเกศ” บ้าง “ดอยสะเก็ด” บ้าง ที่เรียกว่าดอยเส้นเกศนั้น เพราะเรียกตามเกศาธาตุ

ที่เรียกว่าดอยสะเก็ดเพราะเรียกเพี้ยนสำเนียงตามที่พญานาคลอกคราบ(ชาวเหนือเรียกสะเก็ด หรือสละเกร็ด) คือถอดหรือลอกคราบนั้นเอง

ดอยแห่งนี้ได้มีพุทธศาสนิกชนขึ้นมานมัสการเจดีย์หิน อันเป็นที่บรรจุพระบรมเกศาธาตุมากขึ้นจึงได้ก่อเจดีย์ปูนเสริมให้ใหญ่

และมั่นคงกว่าเดิม ต่อมาได้มี พระภิษุรูปหนึ่งชื่อว่า “ครูบาเก๋” จากอำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน มาสร้างวิหารและบูรณะเจดีย์พร้อมทั้งสถาปนาขึ้นเป็นวัด เรียกว่า “วัดพระธาตุดอยสะเก็ด”